Hun ontwikkeling, methode en organisatie, vertaald naar 'Our daily bread today!' door Raul Zibechi, International Viewpoint #302.
Sinds de verkiezingsoverwinning van President Fernando Henrique Cardoso in 1995 heeft de MST haar landbezettingen en marsen danig uitgebreid. Hun aanhang groeit in heel Brazilië. De beweging van Landlozen is de machtigste sociale beweging in Latijns-Amerika door hun immense ledenaantal, steun van het grootste deel van de bevolking, hun organisatorische kracht en hun invloed waarmee ze de kwesties van land, onderdrukking en sociale rechtvaardigheid centraal op de politieke agenda krijgen. Op dit moment wonen en werken er ongeveer 140.000 gezinnen (bijna een miljoen mensen) in honderden MST-nederzettingen verspreid over twintig staten. In totaal beslaat dit meer dan zeven miljoen hectare land verworven van de staat of teruggenomen van de landeigenaren. De boeren produceren hier collectief of individueel. Ze leven in een gemeenschap, kiezen hun eigen leiding, zetten scholen en gezondheidscentra op en vormen productie- en distributiecollectieven. Een deel van de opbrengst gaat naar de MST.
Het speerpunt van de beweging wordt gevormd door iets van 40.000 gezinnen (250.000 mensen) die hun kampen opzetten om land te bezetten en zo andere mensen helpen nieuwe nederzettingen op te bouwen. Ze voeren een soort van vreedzame oorlog door permanent land bezet te houden. Deze kampen zijn de kern van de organisatie, de belangrijkste scholingscentra, en de hoofdingangen tot een beweging die vooral bestaat uit landloze boeren en werklozen uit de stad, in de nederzettingen worden ze gered van de honger en geven ze hun leven weer een doel. Het is een manier om te ontsnappen aan sociale uitsluiting.
Boerenopstanden zijn al eeuwenlang noodzaak en gebruik geweest in Brazilië, maar de wortels van de MTS liggen in 1964 toen er een succesvolle militaire coup plaatsvond. Gewelddadige onderdrukking van boerenorganisaties op het platteland zorgden ervoor dat hun belangrijkste leiders gevangen genomen en ver-moord of verbannen werden. Dit was een duidelijke breuk met het verleden. Tegelijkertijd leidde het nieuwe economische model dat op het land werd toegepast tot de verdwijning van duizenden kleine koffie- katoen- en zelfvoorzienende boerenbedrijven. De oude grootgrondbezitters en de nieuwe agro-industrie profiteerden mateloos van deze ontwikkelingen, vooral in het zuiden en midden van Brazilië. Dit resulteerde erin dat de helft van de gronden geschikt voor landbouw in handen zijn van 1% van de landeigenaren, 80% van die grond ligt braak en 65% van de bevolking lijdt aan ondervoeding. De exodus op het platteland heeft 30 miljoen mensen van hun land verdreven in 20 jaar- het is de grootste volksverhuizing in zo'n kort tijdbestek die de geschiedenis kent. Hierin -met nog 12 miljoen boeren meegerekend die nooit eigen land hebben bezeten- ligt de basis voor de MST.
In die eerste periode van repressie was er spontaan maar nauwelijks georganiseerd verzet tegen de verdrijving van de boeren. De conflicten werden groter. Oogsten en boerderijen werden in de fik gestoken en er waren honderden slachtoffers, de boeren werden gedwongen te radicaliseren.
In 1975 begon de situatie te veranderen door bemoeienis van de Katholieke Kerk, de Pastorale Commissie voor Land (CPT) werd opgezet. In Brazilië was de katholieke kerk een van de steunpilaren in het verzet tegen het dictatoriale regime. In deze periode werden er 80.000 kerkelijke gemeenschappen opgezet. Vanaf 1978 was er een serie van massale landbezettingen in Rio Grande do Sul, een van de regio's die het hardst werd aangetast door de explosieve concentratie van grootgrondbezit. Het waren van elkaar geïsoleerde acties. In 1981 begon de CPT vergaderingen te organiseren met vertegenwoordigers van de verschil-lende groepen. Deze coördinatie werd voortgezet en leidde in januari 1984 tot de eerste nationale vergadering van Landlozen in de staat Parana.
De MST is het antwoord van de boeren op modernisering en neoliberalisme. De situatie in Brazilië komt overeen met die in andere delen van Zuid-Amerika, van Peru tot Chiapas; het opengooien van de markten, de uitbreiding van op export georiënteerde monocultuur en de daaropvolgende destabilisering van de traditionele relaties heeft geleid tot een uiterst explosieve situatie. Na de eerste congressen stelde de MST zich drie hooddoelen: de strijd om land, agrarische hervormingen en de strijd voor een rechtvaardige samenleving door radicale politieke verandering.
Hun landbezettingsstrategie is als volgt: Voordat braakliggende land wordt bezet vinden onderhandelingen plaats met de desbetreffende autoriteiten. Tot een bezetting komt het alleen als de coördinerende groep sterk genoeg is en de autoriteiten duidelijk weigeren een bepaald stuk land te onteigenen voor de boeren. Op de dag van de bezetting stromen dan in grote getale, soms vanuit veel verder weg gelegen regio's, de landloze boeren en plaatselijke werklozen samen. De bezetting vindt plaats in een sfeer van feestelijkheid en openlijke wraakneming. Zodra het land is toegeëigend, wordt er met landbouwplastic onderdak geïmproviseerd, na een aantal dagen als de uitzetting dreigt, beginnen ze het land gereed te maken voor de landbouw.
Het doel van de bezetting is de aandacht te trekken van de publieke opinie, om een conflict zichtbaar te maken dat anders verborgen blijft en om te laten zien hoeveel land er braak ligt, terwijl er duizenden zijn die land nodig hebben. Meestal eisen ze niet perse het land dat ze bezetten, ze willen dat de staat hen land toewijst. Ze zijn geweldloos, vooral burgerlijk ongehoorzaam, dit heeft ertoe geleid dat vele advocaten en rechters de rechtvaardigheid van landbezettingen onderkennen.
De landlozen vallen de grootgrondbezitters in principe niet aan, ze intimideren doordat ze met zoveel zijn. Zodra ze worden aangevallen door de grootgrondbezitters, het leger of de politie verdedigen ze zich. Ze hebben soms vuurwapens, maar ze sturen het niet aan op dergelijke confrontaties.
In vele gevallen zijn de uitzettingen gewelddadig, maar er is altijd collectief verzet. In de afgelopen vijftien jaar zijn er meer dan duizend landlozen tijdens bezettingsacties vermoord, wat eens te meer aantoont aan de publieke opinie dat de groot-grondbezitters en de staat enorm gewelddadig zijn. Zo verkreeg de landloze boerenorganisatie bredere steun onder de mensen in de grote steden.
De bezetting, die meestal slechts een paar dagen duurt, is het begin van de strijd. Als ze zijn weggestuurd zetten de landlo-zen een permanent kamp op naast de snelweg, vaak op hen toegewezen land. Deze kampen zijn hele dorpen gebouwd van tentdoeken, er wonen doorgaans tussen de vijf- en achthonderd mensen.
Gemiddeld blijven deze kampen vier jaar bestaan, totdat alle deelnemers landbouwgrond toegewezen hebben gekregen.
Ondersteund door de MST ontwikkelen de kampleden een intensief organisatie- en scholingsprogramma. Hiervan hangt niet alleen het overleven van de groep maar ook het succes van toekomstige nederzettingen af.
Voor openbare activiteiten gericht op het winnen van land en het mobiliseren van de bevolking houden de kampleden eindeloze vergaderingen met de autoriteiten, marsen die wel twee weken duren waarin wel duizend kilometer wordt afgelegd, hongerstakingen en sit-inns op stadspleinen. Soms bezetten ze nog andere stukken land of zetten ze andere groepen ertoe aan dat te doen.
De rol van het kamp als scholingscentrum is een heel belang-rijk aspect in het proces. De boeren die net bij de beweging komen zitten vaak erg vast aan het hun aangeleerde individua-lisme: ze hebben weinig of geen onderwijs gehad, zijn vaak analfabeet, en het niveau van politiek begrip en de bereidheid om in een collectief te leven zijn vaak erg laag. De organisatie is gebaseerd op verschillende groepen van mensen, gezinnen uit een zelfde gebied, veel van de kampleden hebben kilometers gereisd om zich aan te sluiten. Elk van die groepen neemt verschillende huishoudelijke taken op zich, voor elke taak wordt een verantwoordelijke gekozen. De uiteindelijke kampbesluiten worden genomen door de algemene vergadering waartoe alle kampleden behoren, vanuit hier wordt gestemd voor een vertegenwoordiging. Hierin zijn opvallend veel vrou-wen verte-genwoordigd. Een belangrijk streven van de MST is een zo groot moge-lijke democratie, en een collectieve leiding met een duidelijk verantwoordelijkheidsgevoel.
De MST is gericht op directe buiten-parlementaire actie en wil zich ver houden van institutionele netwerken, partijen, vakbonden, intellectuelen en universiteiten.
links
Over Movimento Sem Terra is op het web de volgende infomatie te vinden:
een korte inleiding en beschrijving van acties in 1996
http://stad.dsl.nl/~robbel/nederlnd/nieuwtje.htm#brazilie
een korte beschrijving van de politieke situatie in latijns amerika:
http://www.dds.nl/~sibasd/verdrag/laselec.htm
Amnesty International rapport over Brazilie
officiele site MST (in het portugees)
http://www.mst.org.br/